Een definitie van luisteren

27 mei Een definitie van luisteren

‘En wat is jullie definitie van luisteren?’

Even zaten we met onze mond vol tanden. Want hoewel we veel van luisteren vinden en er steeds meer over leren hadden we geen definitie paraat. Lijkt wat tegenstrijdig als oprichters van de Luisteracademie.

Maar toen we er wat literatuur op nasloegen bleek dat het helemaal niet zo erg is om geen vastomlijnde definitie van luisteren hebben. Door menig wetenschapper wordt er zelfs voor gepleit om juist niet met een vaststaande definitie te werken, omdat wat luisteren is in elke context en cultuur anders wordt ervaren¹.

En daar waar wel wordt geprobeerd tot een definitie van luisteren te komen, blijkt dat luisteren heel veel dimensies heeft. Een manier om dit inzichtelijk te maken is door verschillende niveaus van luisteren te onderscheiden. En afhankelijk van de context waarin je je bevindt en het doel van het gesprek, ‘kies’ je een niveau. ‘Kies’ tussen aanhalingstekens, want vaak ben je je daar helemaal niet zo bewust van. Bovendien ‘kies’ je lang niet altijd het ‘beste’ niveau.

Een onderverdeling waar we zelf de afgelopen maanden mee aan de slag zijn gegaan is die van Otto Scharmer in zijn theorie U rondom systeemverandering. Hij benoemt de volgende niveaus²:

• downloading –  je luistert vanuit dat wat je al weet en krijgt je ideeën en meningen bevestigd.

• feitelijk luisteren – je bent al luisterend op zoek naar nieuwe feiten die afwijken of nog ontbreken  in je eigen kennis en ervaring, om zo een completer beeld te krijgen.

• empatisch luisteren – je probeert verbinding te maken met de ander door je al luisterend in hem/haar te verplaatsen en zijn/haar wereld mee te beleven.

• generatief luisteren – Al luisterend verbind je je met de ander op een dieper niveau, waardoor er bij jullie allebei iets gebeurt. Een verandering. Je ziet nieuwe mogelijkheden voor de toekomst, wordt enthousiast, stijgt boven jezelf uit, hebt oog voor de potentie van die ander. Kortom: er ontstaat iets.

Als je deze niveaus van luisteren zo ziet staan, kan je zomaar de indruk krijgen dat het om een rangorde gaat. Dat generatief luisteren altijd het ‘beste’ zou zijn. Tijdens U.Lab (een wereldwijde online cursus over Theorie U) werden we uitgedaagd om dagelijks bij te houden hoe we hadden geluisterd. Welk niveau hadden we ingezet in een gesprek? Veranderde het niveau gedurende het gesprek? Waaraan merkte we dit bij onszelf? En al doende werd al snel duidelijk dat we in elk gesprek anders luisteren en binnen een gesprek vaak schakelen tussen niveaus. Kortom: dat luisteren een heel dynamisch proces is waarbij geen vaste rangorde geldt. Want hoewel we genieten van de bijna mysterieuze generatieve gesprekken die kunnen ontstaan, is het soms zeker zo fijn om even puur de feiten op een rijtje te zetten zonder vernieuwende en baanbrekende inzichten.

En hoewel niet zo baanbrekend, is het belangrijkste inzicht dat we hieruit meenemen dat er nog heel wat te ontdekken valt als het om luisteren gaat. Helemaal als je je bedenkt dat dit pas een van de vele manieren is om naar luisteren te kijken.

En we zijn natuurlijk benieuwd naar jouw ervaringen hiermee! Herken jij deze niveaus van luisteren? Ben jij je bewust van je niveau van luisteren in een gesprek?

Bronnen:

¹ Purdy, M.W.  (2010)  ‘Qualitative research: critical for understanding listening’. In A.D. Wolvin (ed.) ‘Listening and human communication in the 21st century’. Wiley-Blackwell
² Scharmer, C.O. (2009) Theory U Leading from the future as it appears. Berrett-Koehler Publishers